Standardy ESRS, czyli jak raportować kwestie zrównoważonego rozwoju w przedsiębiorstwie?

Standardy ESRS zostały przygotowane przez EFRAG (Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej - ang. The European Financial Reporting Advisory Group), przekazane Komisji Europejskiej i opublikowane w formie rozporządzenia delegowanego Komisji UE (aktu delegowanego) 22 grudnia 2023r. W związku z tym, Standardy ESRS obowiązują bezpośrednio wszystkie kraje UE, nie ma potrzeby ich osobnej implementacji. Dostępne są we wszystkich językach urzędowych UE, także w języku polskim.

Nadal często spotykamy się z określeniem „raportowanie niefinansowe”, „dane niefinansowe”. Należy jednak unikać tego określenia, co podkreśla sama dyrektywa CSRD. W pkt. 8 znajdziemy zapis, że interesariusze uważają termin „niefinansowy” za niedokładny i stwarza to możliwość rozumienia, że dane informacje nie mają znaczenia pod względem finansowym, a coraz częściej mają również takie znaczenie. Dlatego zgodnie z CSRD lepiej posługiwać się terminem „informacje na temat zrównoważonego rozwoju”. W powszechnym użyciu zazwyczaj stosujemy zamiennie „zrównoważony rozwój” i „ESG”. Co ciekawe, w treści ESRS nie pojawia się skrót „ESG” ale same standardy tematyczne są ułożone zgodnie z tym skrótem.

EFRAG, oprócz przygotowania standardów ESRS, przygotowuje również dodatkowe dokumenty, wspierające przygotowanie do procesów raportowania jak np. dodatkowe wytyczne, platforma Q&A i inne. EFRAG jest także odpowiedzialny za przygotowanie standardów sektorowych, które będą uzupełniać jednolity zestaw standardów ESRS (obecna data przygotowania standardów sektorowych to 2026r.). W związku z tym zachęcamy do śledzenia strony EFRAG.

MŚP, które będą podlegać pod CSRD (pierwsze raporty za 2026r.) będą mogły skorzystać z dedykowanych, uproszczonych standardów ESRS (ESRS LSME). Przygotowany przez EFRAG projekt standardów jest obecnie jest w trakcie konsultacji społecznych. EFRAG przygotował także projekt standardów dobrowolnych (VSME ESRS), dedykowany dla MŚP (nienotowanych), które nie podlegają pod CSRD. Standardy te mają pomóc w gromadzeniu danych przez MŚP (nienotowanych), które są np. częścią łańcuchów wartości i przedsiębiorstwa będą musiały pozyskiwać od tych podmiotów dane do swoich raportów. Te standardy również obecnie podlegają konsultacjom społecznym.

ESRS 1 to standard, który precyzuje między innymi:

• w jaki sposób przygotować sprawozdanie,
• jak raportować,
• które elementy powinny zostać zaraportowane

Zgodnie z zapisami w ESRS 1 ujawnienia dotyczące zrównoważonego rozwoju muszą być przedstawiane w odrębnej sekcji sprawozdania z działalności, określanej jako oświadczenie dotyczące zrównoważonego rozwoju (Więcej o tym aspekcie znajdziesz w opisie ESRS 1, roz. 8).

To co ważne, oświadczenie dotyczące zrównoważonego rozwoju, musi dotyczyć tego samego podmiotu, którego dotyczy sprawozdanie finansowe (ESRS 1, pkt 62), a okres sprawozdawczy musi być spójny z okresem sprawozdawczym sprawozdań finansowych (ESRS 1, pkt 73). Oznacza to, że jeśli firma przygotowuje sprawozdanie finansowe np. za grupę kapitałową, to również za grupę będzie musiała przygotować oświadczenie dotyczące zrównoważonego rozwoju.

Odniesienie do procesu należytej staranności jest również obowiązkowym elementem ESRS 1. Należyta staranność w zakresie zrównoważonego rozwoju jest procesem, w ramach którego przedsiębiorstwo identyfikuje, zapobiega, łagodzi rzeczywiste i potencjalne negatywne wpływy na środowisko i ludzi w związku z własnymi operacjami a także całym łańcuchem wartości.

ESRS 1 nie nakłada na firmy wymogów dotyczących postępowania w zakresie należytej staranności. W standardzie znajdziemy jednak odniesienie do międzynarodowych dokumentów, które mogą pomóc w procesie należytej staranności. W rozdziale znajduje się również bezpośrednie odniesienie do należytej staranności w poszczególnych elementach ESRS 2 oraz standardach tematycznych.

W procesie oceny podwójnej istotności oraz należytej staranności należy również uwzględnić głos interesariuszy. W ESRS interesariusze są zdefiniowani jako „zainteresowane strony”. Są to:

• osoby lub grupy, na które jednostka wywiera wpływ: osoby lub grupy, na których interesy wpływają lub mogą wpływać – pozytywnie lub negatywnie – działania jednostki oraz jej bezpośrednie i pośrednie relacje biznesowe w całym jej łańcuchu wartości;
• oraz użytkownicy sprawozdawczości jednostki w zakresie zrównoważonego rozwoju (istniejący i potencjalni inwestorzy, kredytodawcy i inni wierzyciele, w tym podmioty zarządzające aktywami, instytucje kredytowe, zakłady ubezpieczeń), a także inni użytkownicy, w tym partnerzy biznesowi jednostki, związki zawodowe i partnerzy społeczni, społeczeństwo obywatelskie i organizacje pozarządowe, rządy, analitycy i naukowcy.

Niektóre grupy interesariuszy (ale nie wszystkie) mogą należeć do obu ww. grup.

Każda firma powinna zidentyfikować swoich własnych interesariuszy, przykładowo są to m.in. pracownicy, klienci, dostawcy, społeczności lokalne, organy regulacyjne itd.

Sam standard nie precyzuje, w jaki sposób powinniśmy interesariuszy zaangażować w proces. Wśród firm najczęściej stosowane formy zaangażowania obejmują m.in. ankiety, sesje dialogowe (panel podczas którego przedstawiciele interesariuszy są pytani o różne kwestie), wywiady indywidualne, grupy fokusowe itd. Każda firma może podjąć indywidualną decyzję o sposobie zaangażowania interesariuszy.

Przedsiębiorstwo będzie musiało poddawać analizie również cały łańcuch wartości. Precyzyjne informacje dotyczące obowiązków wynikających z ujawniania łańcucha wartości znajdują się  m.in. w  ESRS 1, pkt 63, pkt 64, pkt 132.

Zgodnie z ESRS łańcuch wartości to pełen zakres działań, zasobów i relacji związanych z modelem biznesowym jednostki oraz środowiskiem zewnętrznym, w którym jednostka prowadzi działalność. Łańcuch wartości obejmuje działania, zasoby i relacje, z których jednostka korzysta i na których się opiera, tworząc swoje produkty lub usługi od koncepcji do realizacji, konsumpcji i wycofania z eksploatacji.

Istotne działania, zasoby i relacje obejmują:

• istotne działania, zasoby i relacje w ramach własnych operacji jednostki, takie jak zasoby ludzkie;
• istotne działania, zasoby i relacje w sieciach dostaw, marketingu i dystrybucji, takie jak zaopatrzenie w materiały i usługi oraz sprzedaż oraz dostawa produktów i realizacja usług;
• otoczenie finansowe, geograficzne, geopolityczne i regulacyjne, w którym jednostka prowadzi działalność.

Łańcuch wartości obejmuje podmioty na wyższym i niższym szczeblu łańcucha wartości w stosunku do jednostki. Podmioty znajdujące się na wyższym szczeblu w stosunku do jednostki (np. dostawcy) dostarczają produkty lub świadczą usługi, które są wykorzystywane do rozwijania produktów lub usług jednostki. Podmioty znajdujące się na niższym szczeblu łańcucha wartości od jednostki (np. dystrybutorzy, klienci) otrzymują produkty lub usługi od jednostki.

W ESRS użyto terminu „łańcuch wartości” w liczbie pojedynczej, chociaż uznaje się, że jednostki mogą mieć wiele łańcuchów wartości.

W związku z tym, że MŚP są często elementem łańcucha wartości większych przedsiębiorstw, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą być proszone przez te przedsiębiorstwa o dostarczenie odpowiednich danych. Dlatego też, zmiany w zakresie raportowania zrównoważonego rozwoju mogą dotknąć pośrednio również te firmy, które nie będą podlegać bezpośrednio pod CSRD.

Jest kilka sytuacji, kiedy przedsiębiorstwo może pominąć niektóre elementy wymagane do zaraportowania.

Jednostka raportująca nie ma obowiązku ujawniania informacji poufnych, szczególnie tych dotyczących know- how czy innych tajemnic handlowych. ESRS nie wymaga od firm ujawniania informacji niejawnych ani informacji szczególnie chronionych, nawet jeśli takie informacje firma uzna za istotne w procesie podwójnej istotności (ESRS 1, pkt 106-108).

Cześć wymogów raportowych wprowadzanych jest natomiast stopniowo (dodatek C w ESRS 1).

ESRS określają wymogi dotyczące ujawniania informacji, a nie wymogi w jaki sposób organizacja musi postępować.  Jeśli przedsiębiorstwo nie ma polityk, działań lub celów nie będzie zobowiązane do ich wdrożenia. Jednak przedsiębiorstwa będą musiały ujawniać informacje na temat tych braków w ramach sprawozdania (ESRS 1, pkt 33). Należy jednak pamiętać o tym, jaki jest cel wprowadzenia CSRD. Oświadczenia mają zapewnić dostęp do danych w zakresie zrównoważonego rozwoju itd.. inwestorom, bankom, zakładom ubezpieczeń itd. i pokazać, w jaki sposób firmy zarządzają zrównoważonym rozwojem w aspektach, które są dla nich istotne. Dlatego pomimo tego, że Standardy ESRS nie wymagają od przedsiębiorstwa wdrożenia danej polityki, to jej brak (ujawniony obowiązkowo w sprawozdaniu) może oznaczać zwiększone ryzyko inwestycyjne w dane przedsiębiorstwo. W związku z tym, firmy powinny zdecydować, które braki będą dla nich niezbędne do uzupełnienia.

W związku z tym, że ESRS 1 jest przekrojowym standardem obowiązkowym dla wszystkich przedsiębiorstw, warto mu się bliżej przyjrzeć, ponieważ należy spełnić wszystkie wymagania wynikające z tego standardu. Standard ten ma pomóc w zaraportowaniu wymagań wynikających ze standardu ESRS 2 oraz z istotnych elementów znajdujących się w standardach tematycznych (wybranych do ujawnienia po ocenie podwójnej istotności). Jest więc swego rodzaju „przewodnikiem” czy „instrukcją użytkowania” pozostałych standardów ESRS.

Forum Odpowiedzialnego Biznesu jest najdłużej działającą, od 2000 roku, i największą organizacją  w Polsce, która zajmuje się koncepcją zrównoważonego rozwoju w kompleksowy sposób. Forum to organizacja ekspercka, inicjator i partner przedsięwzięć kluczowych dla ESG w Polsce. Jedną z kluczowych inicjatyw FOB jest Program Partnerstwa, skupiający ponad 70 firm - liderów branż, którzy dzięki współpracy z gronem ekspertów_ek podnoszą swoje kompetencje w zakresie ESG i podejmują wspólne działania wspierające zrównoważoną transformację biznesu.

„Działając na rzecz zrównoważonego rozwoju, inspirujemy biznes, który zmienia świat, łączymy ludzi, którzy zmieniają biznes” – tak brzmi misja FOB.

Link do strony