Zaangażowanie społeczne firm - czym jest i jak jest opisywane?

Spis treści:

• Społeczność, to znaczy kto?
• Czym jest zaangażowanie społeczne?
• Samo zaangażowanie nie wystarczy
• Jak angażują się polskie firmy?
• Globalne spojrzenie na społeczności lokalne - Cele zrównoważonego rozwoju
• Jak rozpocząć budowanie relacji między biznesem, a lokalną społecznością? 

Najlepszą i najprostszą definicję społeczności lokalnej przedstawia norma ISO 26000, która mówi o społeczności jako o osobach przebywających w miejscowości lub miejscowościach w geograficznej bliskości firmy lub w obszarach jej wpływu. Wielkość obszaru, który obejmuje tę społeczność zależy od wielkości firmy i od skali jej oddziaływania. Im większa firma, tym większy obszar i większy wpływ na okolicę, a tym samym liczniejsza społeczność lokalna mierząca się z tym wpływem.

Co istotne, sama firma także jest częścią tej społeczności. Najlepszym przykładem są tutaj pracownicy firmy, którzy w godzinach pracy są jej częścią, ale po wyjściu z niej stanowią część społeczności. Rozwijają swoje pasje i zainteresowania, utrzymują relacje z innymi ludźmi, korzystają z infrastruktury społecznej, decydują o kształcie swojego otoczenia, ale też mierzą się na co dzień z wyzwaniami dotykającymi tej społeczności. Przykład pracowników jest o tyle istotny, że odpowiada na pytanie gdzie znaleźć informacje o tym, czego potrzebuje i z czym się mierzy lokalna społeczność albo jak firma na nią wpływa.

Zaangażowanie społeczne to sztuka budowania i utrzymywania relacji między firmą a społecznościami lokalnymi. Mówimy tu o “sztuce”, bo pomimo istnienia wielu wytycznych, przykładów i dobrych praktyk, proces ten zależy w znacznym stopniu od czynnika ludzkiego. Oznacza to, że w przypadku dwóch firm, które próbują nawiązać i utrzymać relacje ze swoimi społecznościami wykorzystując te same działania i narzędzia, w jednym przypadku może okazać się, że sposób ten działa doskonale, a w drugim, że nie działa w ogóle.

Nawiązanie i utrzymanie relacji ze społecznością lokalną w dużej mierze będzie zależało od tego, na ile firma czuje się jej częścią i na ile tę relację postrzega tak dana społeczność. W pierwszej kolejności wiąże się to z uznaniem przez firmę wartości istniejących w tej społeczności. Wartości, za którymi mogą stać uwarunkowania geograficzne, kulturowe, etniczne, polityczne czy społeczne.

Społeczność i firmę zawsze będzie łączyła pewna wspólnota, w której dochodzą do głosu różne interesy. Sztuką jest w tym wypadku znalezienie przestrzeni, w której zarówno firma, jak i społeczność mają wspólny cel i mogą działać z korzyściami dla obu stron. Inicjatywy społeczne przedsiębiorstwa powinny więc skupiać się na działaniach wzmacniających tę społeczność, realizowanych z poszanowaniem jej wartości.

O ile więc myślimy o społeczności jako o interesariuszach firmy, to w zaangażowaniu społecznym to firma jest interesariuszem społeczności. Społeczności, która nie musi być anonimową zbiorowością, a może przybierać formy zorganizowane w postaci organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, które ją reprezentują. Samoorganizacja społeczna i wsparcie rozwoju obywatelskiego jest więc w najlepszym interesie firmy, która zyskuje w ten sposób partnera do dialogu w ramach tej relacji.

Zaangażowanie społeczne to proces, w ramach którego obie strony -  zarówno firma, jak i społeczność - mogą wpływać na siebie, przekazywać informacje, wspierać się tam, gdzie mają wspólne interesy, ale także sygnalizować jasno sytuację, w której te interesy będą odmienne.

Nie mówimy w tym przypadku o konkretnych działaniach, które pojawiają się dopiero jako efekty stabilnej relacji firmy ze społecznością.

Działania ad-hoc, nie oparte o konkretną relację, nie zaspokajają potrzeb społeczności, bo nie trafiają w jej potrzeby. Z kolei relacja bez działań to puste wymiany zdań, które nic nie zmieniają zarówno dla firmy, jak i dla społeczności. Dlatego też w normie ISO 26000, dokumencie definiującym rozumienie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, obszar zaangażowania społecznego połączony jest z rozwojem społeczności lokalnej. Opisuje nie tylko samą budowę relacji, ale także główne tematy, nazwane w normie “zagadnieniami”, gdzie te relacje powinny być budowane.

W ramach zagadnienia „Edukacja i kultura” firma może angażować się w działania poprawiające jakość i dostępność edukacji, szczególnie dla grup wrażliwych. Ma możliwość także angażowania się w promocję wiedzy i kultury lokalnej, wspierania lokalnej tradycji i kultury, wspomagania ochrony dziedzictwa kulturowego.

„Tworzenie miejsc pracy i rozwijanie kompetencji” to zagadnienie, które najlepiej obrazuje sytuację, w której łączą się interesy społeczności oraz formy. Z jednej strony firma wspiera przyszłych i obecnych pracowników poprzez różne formy  kształcenia i podnoszenia kompetencji, z drugiej strony lepiej wykwalifikowani pracownicy to dla społeczności szansa na rozwój społeczno-ekonomiczny.

W ramach zagadnienia „Rozwój i dostęp do technologii” firma może wspierać pełny i bezpieczny dostęp do nowych technologii w społecznościach lokalnych. Ma to istotne znaczenie w dobie społeczeństwa informacyjnego oraz zagrożeń wynikających z niewłaściwego bądź nieumiejętnego korzystania z nowych technologii. W normie zwrócono szczególną uwagę, że “dostęp do informacji jest kluczem do pokonania nierówności pomiędzy krajami, regionami, pokoleniami, płciami itd.”

„Tworzenie bogactwa i dochodów” to jedno z ciekawszych i wymagających zagadnień. W szerszym zakresie dotyczy nie tylko jednej firmy, ale wielu podmiotów. Budowanie bogactwa społeczności to nie tylko pozyskiwanie pracowników, ale także wspieranie lokalnej przedsiębiorczości i spółdzielczości oraz włączanie pracowników do swoich łańcuchów wartości. Zagadnienie to dotyczy także właściwego i terminowego wywiązywania się ze zobowiązań podatkowych.

„Zdrowie” to zagadnienie, które jest jednocześnie jednym z praw człowieka. Od firmy wymaga się w tym przypadku eliminowania negatywnego wpływu na zdrowie procesów produkcyjnych, zarówno wobec pracowników, jak i społeczności lokalnej, na którą te procesy mają wpływ. Ważnym zadaniem stojącym przed firmami jest także  popularyzacja zdrowego stylu życia i profilaktyki zdrowotnej.

„Inwestycje społeczne” polegają na inwestowaniu zasobów firmy w inicjatywy i programy mające na celu poprawę socjalnych aspektów życia społeczności lokalnej. Obejmują projekty związane z edukacją, kulturą, ochroną zdrowia, generowaniem dochodu czy rozwojem infrastruktury. Działania te powinny być dostosowane do wymogów i planów ustalonych przez lokalną administrację. Angażowanie własnych zasobów firmy może mieć różna formę - na przykład darowizn, dotacji lub wolontariatu pracowniczego.

ISO 26000 jest uznaną normą międzynarodową. Jest opisem wytycznych i zaleceń dla firm w zakresie realizacji działań związanych z odpowiedzialnością biznesu i zrównoważonym rozwojem. Norma uwzględnia uwarunkowania z globalnego punkt widzenia - tak, aby wytyczne te były jednakowe dla wszystkich krajów. Część z wytycznych istnieje jednak w lokalnych prawodawstwach jako obowiązujące w danym kraju normy prawne. Przykładem mogą być obowiązujące w Polsce kwestie BHP mieszczące się w zagadnieniu „Zdrowie” albo kwestie dopłat do świadczeń emerytalnych pracowników będące częścią Pracowniczych Planów Kapitałowych, a wskazane przez normę w zagadnieniu „Tworzenie bogactwa i dochodów”.

Wydawany corocznie przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu Raport „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” jest oparty na normie ISO 26000. Rozdziały tej publikacji odpowiadają poszczególnym siedmiu obszarom normy. Ułatwia to przeanalizowanie, w ramach którego z nich firmy najczęściej podejmują działania z zakresu zrównoważonego rozwoju.

W roku 2023 najwięcej praktyk w obszarze zaangażowania społecznego dotyczyło działań charytatywnych i filantropii (zagadnienie „Inwestycje społeczne”). W kategorii tej, oprócz inicjatyw dotyczących realizacji i wspierania przez pracodawcę zbiórek pracowniczych czy finansowego wsparcia organizacji pozarządowych, znalazło się też wiele działań z zakresu wolontariatu pracowniczego. Firmy wspierają także organizacje pozarządowe. Oprócz praktyk opisujących partnerstwa firm i NGO oraz wolontariat pracowniczy, w raporcie znalazły się przykłady działań, w ramach których biznes dzieli się wiedzą lub narzędziami pozwalającymi NGO rozwijać się i lepiej realizować ich misję.

Druga co do wielkości kategoria to edukacja dzieci i młodzieży, związana w dużym stopniu z kategorią dotycząca edukacji dorosłych. Wiele praktyk dotyczy tak zwanych „młodych dorosłych”, czyli osób dopiero wchodzących na rynek pracy, ale planujących swoją ścieżkę rozwoju w odniesieniu do specyfiki określonego zawodu (zagadnienie „Tworzenie miejsc pracy i rozwijanie kompetencji”). Sporą popularnością cieszy się także kategoria dotycząca wspierania aktywności fizycznej (zagadnienie „Zdrowie”). To praktyki pokazujące różne formy zachęcania zatrudnionych do ruchu i zdrowego stylu życia.

O ile norma ISO 26000 stara się uwzględnić działania lokalne firm z globalnego punktu widzenia, to Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) opisują globalne cele z punktu widzenia lokalnych działań. Realizacja 17 Celów postawionych przez Organizację Narodów Zjednoczonych do osiągnięcia do 2030 roku, musi być oparta o lokalne aktywności realizowane w ramach szerokich partnerstwa sektora biznesu, administracji publicznej i społeczności lokalnych. Tylko dzięki takich partnerstwach da się bowiem wprowadzić trwałe zmiany.

Cele są podzielone na 5 grup “P”: People, Planet, Prosperity, Partnership, Peace, czyli Ludzie, Planeta, Dobrobyt, Partnerstwo, Pokój. Z punktu widzenia zaangażowania społecznego najistotniejsza jest w tym przypadku część People - Ludzie. Mieści się w niej 5 pierwszych celów.

• Cel 1: Wyeliminować ubóstwo we wszystkich jego formach na całym świecie
• Cel 2: Wyeliminować głód, osiągnąć bezpieczeństwo żywnościowe i lepsze odżywianie oraz promować zrównoważone rolnictwo
• Cel 3: Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt
• Cel 4: Zapewnić wszystkim edukację wysokiej jakości oraz promować uczenie się przez całe życie
• Cel 5: Osiągnąć równość płci oraz wzmocnić pozycję kobiet i dziewcząt

Cele wskazują na najbardziej palące problemy współczesnego świata. W obliczu zbliżającego się roku 2030, czyli terminu osiągnięcia SDGs, kwestie dialogu ze społecznościami lokalnymi są nie tyle pożądane, co wręcz konieczne.