Rodzaje audytów energetycznych

18 grudnia 2024

Audyt energetyczny to systematyczna analiza, której celem jest sprawdzenie ile energii zużywa budynek, firma lub konkretne urządzenie. Pomaga ocenić stan obecny i określić rozwiązania, które pomogą oszczędzać energię, zmniejszyć koszty lub ograniczyć wpływ na środowisko¹.

Audyt energetyczny powinien dostarczać szczegółowych i dokładnych danych dotyczących zużycia energii, aby umożliwić określenie efektywności energetycznej analizowanych obiektów oraz znaleźć obszary do poprawy. Najlepiej takie, które będą ekonomicznie uzasadnione, czyli opłacalne w odniesieniu do potencjalnych oszczędności. Audyty energetyczne powinny być przeprowadzane regularnie przez odpowiednio wykwalifikowane osoby, zgodnie z określonymi normami i wytycznymi, aby zapewnić wiarygodność wyników.

Audyty energetyczne powinny być obowiązkowe i regularne² w przedsiębiorstwach, których średnie roczne zużycie energii  przekroczyło 10 TJ (2 778 MWh), gdyż w ich przypadku oszczędności energii mogą być znaczne.

Audyty energetyczne powinny uwzględniać odpowiednie normy europejskie lub międzynarodowe, jak np.

• PN-EN ISO 50001:2018-09 Systemy zarządzania energią -- Wymagania i wytyczne dotyczące stosowania 
• PN-EN 16247-1:2023-01 Audyty energetyczne -- Część 1: Wymagania ogólne
• PN-EN ISO 14001:2015-09 Systemy zarządzania środowiskowego -- Wymagania i wytyczne stosowania 

A zatem powinny być zgodne z przepisami dyrektywy, które nie wykraczają poza wymogi tych odpowiednich norm. Obecnie też trwają prace nad szczegółową normą europejską dotyczącą audytów energetycznych. 

Obecnie na rynku funkcjonuje kilka różnych rodzajów audytów energetycznych, które są dostosowane do specyficznych potrzeb: budynków, przedsiębiorstw czy sektorów.

Tego typu audyt jest wymagany np. przy ubieganiu się o premię termomodernizacyjną, czy innego rodzaju wsparcie finansowe . Obecnie jest to np. kredyt ekologiczny FENG, który w przeciwieństwie do premii termomodernizacyjnej jest dostępny również dla MŚP.

Forma i zakres audytu energetycznego są precyzyjnie określone w rozporządzeniu³. Każdy audyt powinien zawierać stronę tytułową z danymi identyfikacyjnymi budynku. Kluczowym elementem jest karta audytu, która prezentuje ogólne dane budynku, jego parametry energetyczne oraz zestawienie wyników, pokazujące zarówno stan istniejący, jak i optymalny wariant modernizacji. W przypadku budynków o mieszanej funkcji, dane muszą być przedstawione oddzielnie dla każdej części. Audytor zobowiązany jest również do sporządzenia wykazu dokumentów źródłowych oraz uwag inwestora, które mogą ograniczać zakres możliwych usprawnień, w tym określenia maksymalnych środków własnych i planowanego kredytu. Niezbędna jest inwentaryzacja techniczno-budowlana oraz ocena stanu technicznego budynku, które stanowią podstawę do wskazania właściwych działań termomodernizacyjnych. W końcu, audyt powinien zawierać wykaz wybranych usprawnień, dokumentację wyboru optymalnego wariantu przedsięwzięcia z kosztorysami oraz opis techniczny.

Audyt efektywności energetycznej jest niezbędny jeśli firma ubiega się o tak zwany biały certyfikat, czyli świadectwo efektywności energetycznej. Jego zakres reguluje rozporządzenie⁴ i dotyczy określonego rodzaju przedsięwzięć poprawiających efektywność energetyczną np. wymiana oświetlenia we wszystkich obiektach użytkowanych przez dane przedsiębiorstwo (również w różnych lokalizacjach). Wykazana w audycie oszczędność energii jest następnie przeliczana na tzw. białe certyfikaty wg zasady 1 certyfikat przynależy za 1 toe (11,63 MWh) oszczędzonej energii średnio rocznie. Wniosek można składać przy średniorocznej oszczędności powyżej 10 toe, warto wobec tego łączyć przedsięwzięcia tego samego rodzaju nawet z różnych lokalizacji.

Białe certyfikaty są prawem majątkowym, którym można obracać na Towarowej Giełdzie Energii. Głównym celem tego systemu jest osiągnięcie krajowego celu redukcji zużycia energii.

Przedsiębiorca, który na podstawie audytu efektywności energetycznej uzyskał białe certyfikaty może je sprzedać tzw. podmiotowi zobowiązanemu, który zgodnie z ustawą o efektywności energetycznej ma obowiązek co roku umorzyć odpowiednią ilość certyfikatów.

Przykładowe przedsięwzięcia wymienione w  ustawie o efektywności energetycznej: 

• izolacja instalacji przemysłowych, 
• przebudowa lub remont budynku wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
• modernizacja lub wymiana: 
  • oświetlenia, 
  • urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych lub w procesach energetycznych, 
  • lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, 
• modernizacja lub wymiana urządzeń przeznaczonych do użytku domowego,
• odzyskiwanie energii, w tym odzyskiwanie jej w procesach przemysłowych,
• ograniczenie strat: 
  • związanych z poborem energii biernej, 
  • strat sieciowych związanych z przesyłaniem energii elektrycznej lub gazu ziemnego, na transformacji w transformatorach, w sieciach ciepłowniczych, związanych z systemami zasilania urządzeń telekomunikacyjnych lub informatycznych,
• stosowanie do ogrzewania lub chłodzenia obiektów, energii wytwarzanej we własnych instalacjach odnawialnego źródła energii, ciepła użytkowego w wysokosprawnej kogeneracji lub ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych.

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa to szczegółowe sprawdzenie jak firma zużywa w energię (np. prąd, gaz, ciepło) w swoich budynkach, procesach produkcyjnych czy urządzeniach. 

Firmy, z wyjątkiem mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców są zobowiązane do przeprowadzania audytu energetycznego co cztery lata. (Ustawa o efektywności energetycznej, z art. 36 ust. 1)

Praktycznie, zgodnie z wytycznymi URE (Urząd Regulacji Energetyki), obowiązek ten dotyczy przedsiębiorstw, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniały przynajmniej jeden z poniższych warunków: 

• zatrudniały średniorocznie co najmniej 250 pracowników lub osiągały obrót przekraczający równowartość 50 milionów euro, 
• lub suma aktywów ich bilansu w jednym z tych lat przekroczyła równowartość 43 milionów euro. 

W nowelizacji dyrektywy zmieniono kryterium obowiązku z wielkości przedsiębiorstwa na średnioroczne zużycie energii. Po wdrożeniu tej zmiany do polskiego porządku prawnego, obowiązek będzie dotyczył przedsiębiorstw zużywających powyżej 10 TJ (2 778 MWh) energii rocznie.

Wymóg przeprowadzania audytów energetycznych nie dotyczy przedsiębiorców, którzy wdrożyli system zarządzania energią zgodny z odpowiednimi normami lub posiadają system zarządzania środowiskowego, określony w art. 2 pkt 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 roku, dotyczącego dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Warunkiem jest, aby w ramach tych systemów przeprowadzono audyt energetyczny przedsiębiorstwa, zgodnie z art. 36 ust. 2. To zwolnienie z obowiązku sporządzania audytu dla przedsiębiorstw, które wdrożyły system zarządzania energią lub system zarządzania środowiskowego, pośrednio stanowi zachętę do ich wprowadzenia w firmach, promując efektywność energetyczną oraz zrównoważony rozwój.

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa powinien być przeprowadzany na podstawie aktualnych, reprezentatywnych oraz łatwo identyfikowalnych danych dotyczących zużycia energii. W przypadku energii elektrycznej uwzględnia się również zapotrzebowanie na moc.

Powinien obejmować szczegółowy przegląd zużycia energii w budynkach lub zespołach budynków, instalacjach przemysłowych oraz w transporcie. W miarę możliwości, warto oprzeć go na analizie kosztowej cyklu życia budynku lub zespołu budynków oraz instalacji przemysłowych, zamiast na prostym okresie zwrotu nakładów. Takie podejście pozwala uwzględnić oszczędności energii w dłuższym horyzoncie czasowym, wartości rezydualne długoterminowych inwestycji oraz stopy dyskonta.

Ponadto wprowadzono obowiązek przechowywania danych dotyczących audytu energetycznego przez okres 5 lat w celach kontrolnych.

Należy zwrócić szczególną uwagę na kilka istotnych kwestii dotyczących audytu energetycznego przedsiębiorstwa. Po pierwsze, ustawa definiuje audyt energetyczny jako procedurę, a nie jako dokument, w przeciwieństwie do audytu energetycznego budynku i audytu efektywności energetycznej, które zostały zdefiniowane w wcześniejszych aktach prawnych.

Po drugie, audyt energetyczny przedsiębiorstwa, który jest przeprowadzany na podstawie ustawy, różni się od znanych od wielu lat audytów energetycznych realizowanych zgodnie z zasadami ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz ustawą o efektywności energetycznej. Kluczowe różnice obejmują to, że audyt przedsiębiorstwa nie dotyczy oceny jednostkowego obiektu, lecz wszystkich obszarów użytkowania energii w danym przedsiębiorstwie. Dodatkowo, audyt ten nie jest związany z realizacją określonego programu ani pozyskiwaniem finansowego wsparcia dla przedsięwzięcia i koncentruje się na poszukiwaniu potencjalnych oszczędności w gospodarce energetycznej firmy.

Warto również zaznaczyć, że audyt obejmuje wszystkie dostępne środki, które mogą ograniczyć zużycie i koszty energii, co oznacza, że uwzględnia nie tylko inwestycje, ale także działania nieinwestycyjnie, w tym organizacyjne.

Ustawa podkreśla, że audyt powinien opierać się na analizie kosztowej cyklu życia obiektu, a nie na prostym okresie zwrotu nakładów. Takie podejście umożliwia uwzględnienie zmieniających się cen energii, inflacji oraz innych okoliczności występujących w czasie użytkowania obiektu. Warto jednak zauważyć, że wyniki analiz wykonanych tą metodą mogą być bardzo wrażliwe na przyjęte założenia, szczególnie na wartość stopy dyskonta. W wielu przypadkach może być konieczne przeprowadzenie analizy wrażliwości wyników na zmiany tych założeń.

Ustawa nie precyzuje szczegółowo formy i treści audytu przedsiębiorstwa oraz nie zawiera delegacji do wydania rozporządzenia w tej sprawie, co jest uzasadnione. Wskazuje się, że nie jest możliwe ustalenie szczegółowych zasad sporządzania audytu dla tak różnorodnych podmiotów, jak huta, port lotniczy czy hipermarket. Istnieje natomiast norma PN-EN 16247, która zawiera ogólne zasady przeprowadzania audytu energetycznego. Dokument ten odnosi się do wszystkich audytów, a jego wykorzystanie w przypadku audytu energetycznego przedsiębiorstwa jest przewidziane w preambule do Dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej.

To zbiór zasad i narzędzi, które pomagają firmom skutecznie zarządzać zużyciem energii. Celem jest uporządkowanie i efektywne zarządzanie energią w organizacji, zmniejszenie kosztów energii i ograniczenie wpływu na środowisko. SZE Ułatwia również spełnienie wymogów prawnych oraz innych regulacji dotyczących gospodarowania energią. Składa się z kilku kluczowych elementów, takich jak odpowiedzialni pracownicy, dokumentacja dotycząca planów i raportów, procedury określające działania oraz narzędzia wspierające zarządzanie, takie jak oprogramowanie czy sprzęt pomiarowy.

Warto również podkreślić, że w dużych przedsiębiorstwach posiadanie systemu zarządzania energią zwalnia z obowiązku przeprowadzania audytu co cztery lata, co stanowi dodatkową zachętę do jego wdrożenia. Więcej o Systemie Zarządzania Energią dowiesz się z artykułu.